Het leek een dag als alle andere te worden in Bushushu en Nyamukubi, twee dorpjes in de regio Kalehe in Zuid-Kivu. Het leven ging zijn gewone gangetje, zonder enig teken van de ramp die zich die nacht zou voltrekken.

Tegen de avond veranderde alles. “Rond 17 uur begon het te regenen. Plotseling werd het pikdonker. We hoorden onze buren roepen, en zonder te weten waar het gevaar vandaan kwam, sloegen we op de vlucht”, vertelt Bodari Tailleur, een 68-jarige veehouder afkomstig uit Noord-Kivu, die in het dorp Bushushu woont.

In de vroege uurtjes van vrijdag 5 mei werd de balans opgemaakt, en de dodentol was zwaar: er waren meer dan 400 mensen en duizenden dieren omgekomen. Zo’n 3000 woningen waren verwoest door de overstromingen en meer dan 6000 mensen hadden schade geleden. Bodari behoort tot de zwaarst getroffen inwoners: “Mijn vrouw werd geraakt door een rotsblok en mijn twee kinderen en een van mijn kleinzonen werden meegesleurd door het water. We hebben hen niet kunnen redden. Mijn huis en al mijn bezittingen zijn weggespoeld.”

Conflict en ontbossing gaan hand in hand

Om de eindjes aan elkaar te knopen, hakken de inwoners van Kalehe hout, dat ze vervolgens verkopen als houtskool. Daarmee dragen ze zonder het goed te beseffen bij aan ontbossing en bodemerosie, met overstromingen als gevolg. © Thomas Cytrynowicz

De regio Kalehe ligt in Zuid-Kivu en vormt er de grens met Noord-Kivu. Al bijna dertig jaar voeren verschillende gewapende groeperingen hier oorlog. Door deze aanhoudende instabiliteit zijn er op elk moment wel duizenden ontheemde mensen op de vlucht. Volgens het Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Aangelegenheden van de Verenigde Naties zijn er maar liefst 107.000 intern ontheemden in de regio, onder meer afkomstig uit Noord-Kivu. Voedselonzekerheid is wijdverspreid in dit gebied, waar cholera overigens endemisch is. Bijna 95% van de bevolking van Kalehe moet rondkomen met minder dan één dollar per dag.

De uiterst kwetsbare bevolking ziet zich genoodzaakt om natuurlijke hulpbronnen aan te boren om te overleven. In de eerste plaats moeten bossen eraan geloven. Omdat houtskool de belangrijkste energiebron voor de regio is, zijn mensen bomen gaan kappen om ze te verbranden en te verkopen. Maar deze ontbossing van de hoogvlakten leidt tot erosie van de bodem, die een hoge tol eist. Bij zware regen zijn de uitgedunde bossen niet langer in staat om de bodem vast te houden. Bijgevolg worden massa’s aarde en stenen door het water meegevoerd. Dat is wat er begin mei gebeurde in Kalehe.

Nooit eerder geziene overstroming

“Dit is de eerste keer in mijn leven dat er zo’n tragedie gebeurt in Bushushu”, vertelt de 32-jarige Rebecca Mugoli Kagenyi. “Meestal zijn het de mensen die aan de oevers van het Kivumeer bouwen die overspoeld worden, niet de mensen die op de hellingen wonen.” En toch werden deze vrouw en haar acht kinderen daar verrast door het stijgende water.

Rebecca Mugoli Kagenyi, een van de slachtoffers van de overstromingen van 4 mei 2023, op de plek waar haar huis stond in Bushushu (Zuid-Kivu). Deze moeder met acht kinderen verloor die rampzalige nacht al haar vee.

“Ik was thuis met al mijn kinderen toen het plotseling begon te regenen. Na 40 minuten begonnen de huizen te verzakken. Mijn kinderen wisten te vluchten, maar ik werd door het water meegesleurd tot aan de rand van het meer. Wonder boven wonder kon ik me aan een bananenboom vastklampen. Gealarmeerd door mijn geschreeuw kwam een buurman naar me toe gevaren in zijn prauw, en hij wist me uit de modder te bevrijden. Hij bracht me naar het ziekenhuis omdat ik verwondingen had aan mijn hoofd, armen en benen.”

Ook de 19-jarige Musa Muhozi heeft zijn leven te danken aan een boom: “Ik kwam terug van de markt met mijn moeder en broers toen het water ons plotseling van alle kanten omringde. Ik greep snel een avocadoboom vast en wist erin te klimmen. Alle bomen werden meegesleurd tot in het meer, maar mijn boom bleef overeind. Daar heb ik mijn leven aan te danken”, vertelt de jongeman, die zijn moeder verloor bij de ramp.

Voedselhulp om in dringende behoeften te voorzien

Bijna 60 families die getroffen zijn door de overstromingen hebben een voedselpakket ontvangen met rijst, bonen, olie en zout.

Bodari, Rebecca, Musa en nog duizenden anderen werden die nacht in een klap dakloos. Nu ze bijna al hun vee kwijt zijn, weten ze niet hoe ze de komende maanden in hun levensonderhoud kunnen voorzien.

Om tegemoet te komen aan de onmiddellijke behoeften van de kwetsbaarsten onder hen hebben we een campagne georganiseerd om noodfondsen in te zamelen. Bijna 700 donateurs hebben op onze oproep gereageerd. Dankzij het ingezamelde geld kon ons team in Zuid-Kivu een maand na de ramp een voedselbedeling organiseren. Zestig gezinnen kregen voedsel, waaronder het gezin van Bodari, Rebecca en Musa. Ze kregen elk 50 kg rijst, 25 kg bonen, 5 liter olie en 1 kg zout. Met dit voedselpakket kunnen ze een maand lang in de behoeften van hun gezin voorzien.