Karamoja is een semi-aride regio in het noordoosten van Oeganda, grenzend aan Zuid-Soedan en Kenia. Het landschap bestaat hier voornamelijk uit steppes, met doornachtige struiken, cactussen en een paar bomen in de buurt van die enkele waterbron. Het land ziet er hard en doorleefd uit, net als de mensen die erop leven. Het merendeel van hen zijn nomadische herders, die met hun kuddes rondtrekken, steeds op zoek naar voedsel voor hun vee. Karamoja is de armste regio van Oeganda en wordt regelmatig geteisterd door droogte, met soms hongersnood tot gevolg. Denk maar aan de grote hongersnood in de Hoorn van Afrika van 2006 en 2011. Volgens cijfers van Unicef is meer dan 10% van de bevolking ondervoed, en dit is dan ook de voornaamste oorzaak van kindersterfte.

Waarom dan geen groenten telen, hoor ik je denken? Een bestaan volledig gebaseerd op reguliere landbouw is door de beperkte regenval niet mogelijk, of slechts in bepaalde gebieden. Door hun focus op nomadische veeteelt, kunnen de Karamojong relatief goed omgaan met deze droge periodes. Zij kennen hun land en het klimaat door en door en migreren naargelang de voedselmogelijkheden voor hun dieren. Zij doen wanneer mogelijk wel aan landbouw tijdens het regenseizoen, om hun voedsel aan te vullen. Zij verbouwen dan meestal sorghum, een lokaal graan, en mais. Ondanks hun nomadische levenswijze, aangepast aan hun natuurlijke omgeving, kampen zij met een heel aantal problemen. Enkele daarvan zijn de volgende:

• Ziektes teisteren regelmatig het vee met lage productie en zelfs veesterfte tot gevolg. Zo is er momenteel een uitbraak van mond-en-klauwzeer, en is er een algemene quarantaine.
• Klimaatverandering. Weerpatronen worden onvoorspelbaar en zowel droogte als overstromingen komen steeds vaker voor. Doordat de natuur rondom hen verandert, zijn hun graaspatronen niet meer aangepast, vinden ze moeilijker water en beperkt dit hen in de mogelijkheden tot occasionele landbouw.
• Onveiligheid. Karamoja was tot enkele jaren geleden erg onveilig door interne gewapende conflicten, maar ook vandaag zijn er nog veiligheidsproblemen. Dit beperkt hun mobiliteit, wat net hun grootste troef is. Dit maakt dat ze moeilijker toegang hebben tot waterbronnen, graasland en afzetmarkten.
• Slechte gezondheidssituatie: proper water is ontoegankelijk voor een groot deel van de bevolking. Samen met slechte hygiënische omstandigheden en beperkte gezondheidszorg, leidde dit in het verleden onder meer tot dodelijke uitbraken van cholera en hepatitis E.
• Erg beperkte infrastructuur en voorzieningen. Karamoja is nooit de favoriete regio geweest van de overheid, en investeringen in infrastructuur en voorzieningen waren quasi onbestaand. Ondertussen is er meer aandacht voor de regio, maar wegen, kwaliteit van onderwijs, gezondheidszorg etc. zijn nog steeds in slechte staat.
• Problematiek van landrechten. Karamoja wordt geacht erg rijk te zijn in bodemgrondstoffen. Land wordt opgekocht door bedrijven en rijke individuen met het oog op toekomstige winst, zonder dat de lokale bevolking geconsulteerd wordt of op de hoogte is van haar rechten. Dit is één van de thema’s die volgens mij nog heel erg belangrijk gaat worden, met kans op intens conflict.

Beetje bij beetje leer ik de context beter kennen. Het is een uitermate boeiende regio met een rijke cultuur. Maar de omstandigheden zijn hier erg moeilijk en de uitdagingen groot.

Karolien Burvenich

Karolien werkt als junior voor Dierenartsen Zonder Grenzen in Karamoja, in het noordoosten van Oeganda. Het Juniorprogramma is een springplank voor jonge professionals naar een loopbaan in de ontwikkelingssamenwerking en wordt georganiseerd door het Belgisch Ontwikkelingsagentschap BTC.