Logeren bij Patricia

We komen aan in een dorpje – een dorp is niet, zoals bij ons, een gecentraliseerd gegeven rond een kerktoren, maar een heuvelkant bezaaid met huisjes – waar we bij een huis stoppen, uitstappen en voorgesteld worden aan ene Patricia. Zij is onze gastvrouw voor de komende nacht. Het is een mooie, forse vrouw met felle ogen. Na de kennismaking vertrekken de andere leden van het gezelschap naar een ander dorp en blijf ik achter met Arnaud, onze journalist.

Patricia, een weduwe, heeft twee zonen en twee dochters. De jongste dochter is gehandicapt, doof en woont in een speciale school. Ze kijken allemaal bedrukt. Een familielid is leraar Engels en Frans en speelt voor tolk. We maken een wandeling door de tuin en het veld, bewonderen de gezondheid van de planten, de gewassen, de bomen. Er is ook een groot, open waterreservoir, wat me geweldig boeit.

De berg af voor drinkwater

Ik begrijp niet dat de mensen (en dan nog meestal de meisjes!) telkens de hele berg naar beneden moeten om een bidon groezelig water uit de beek in de vallei te halen, terwijl er hier twee regenseizoenen zijn en er dus schoon water uit de lucht valt! Waarom maken ze toch geen dakgoten vast aan het dak om het regenwater naar gesloten reservoirs af te leiden? Zo’n bouwsel onder de grond kan schoon water vasthouden zonder dat het bezoedeld wordt door stof of ongedierte en zonder dat de zonnewarmte het doet verdampen. Wel zien we her en der een grote zwarte plastic wateropslag, maar dat is lelijk en boven de grond! Ik maak tekeningen en leg met handen en voeten uit wat ik bedoel. Ze geven me gelijk, maar wijzen op de kost voor het aanleggen van zo’n reservoir. Het idee moet nog groeien.

Een dame met gezag en invloed

Dan wandelen we naar de school, boven op de heuvel. Patricia heeft ervoor geijverd dat die school werd uitgebreid tot de “primaries”, de eerste drie jaar van de middelbare school. De gebouwen zijn nieuw, goed ingericht en mooi. “Hoe komt het dat Patricia daarvoor kan zorgen?” vraag ik onze tolk. “Omdat Patricia veel gezag en invloed heeft in de streek,” zegt hij me en er klinkt een grote bewondering voor de struise dame in zijn stem.

De plaatselijke Boerenbond

Wat verder bezoeken we een – voor lokale doen – enorm kolenveld. Aangelegd volgens de principes van een nieuwsoortige landbouwpolitiek. Het ziet er prachtig uit, terwijl ik toch mijn twijfels kan uitspreken over het principe van de monocultuur. Gelukkig laten ze me zien dat er op het einde van het veld nog wat andere gewassen gekweekt worden. En weer blijkt het Patricia te zijn die achter dit initiatief zit. Zij is de plaatselijke vertegenwoordigster van IMBARAGA, een soort Boerenbond die vorming en hulp geeft aan de boerenbevolking. In een later gesprek blijkt plotseling dat onze gastvrouw tevens de voorzitster is op nationaal niveau van de kleine boertjes. Dus wel een dame met invloed en gewicht, bij wijze van spreken.

Op mijn vraag waarom ze zo geëngageerd is, komt er een raar antwoord. Er was de genocide en er zijn daar vreselijke dingen gebeurd – ze zeggen niet wat – maar het resultaat is dat de veerkracht die ze opbrengt, het weerwerk is tegen het noodlot van die verschrikking. Ik dring niet aan, want ik voel dat ze er eigenlijk niet over wil spreken.

Gsm’s en zaklantaarns

De avond valt hier snel en het is donker om half zeven. Elektriciteit is hier nog niet. Iedereen loopt rond met zaklantaarns en de filmverlichting van Arnaud komt hier goed van pas. We zitten in de leefruimte, een plaats van vier op drie meter, twee bankstellen tegenover elkaar en een lage tafel in het midden, dan nog wat stoelen erbij en we zitten met z’n tienen gezellig bij elkaar te kletsen. Er wordt bier op de tafel gezet, we krijgen elk een 75cl-fles aangereikt. Op de gezondheid!

We babbelen en vertellen tot het biertje op is, en prompt staan er weer volle flessen voor onze neus. Patricia en haar zonen drinken aardig mee. Iedereen heeft zijn telefoon op de tafel gelegd en al die dingen gaan van tijd tot tijd rinkelen, dan wordt er opgenomen en wat gebabbeld, niet lang, en de conversatie gaat verder. Ik vraag of ze de tam-tam vervangen hebben door gsm’s en ze lachen. Ja, we moeten toch communiceren, hé? En het kost niet veel. De mobiele telefoon is een pracht van een middel voor info en geldverkeer in Afrika.

Geen dagelijkse kost

Het is al rond tienen als plotseling de deur opengaat en de dochter grote kookpotten aanreikt, die doorgeschoven worden en op de lage tafel worden gezet. We zien niet wat erin zit, want de deksels blijven erop. Tot onze verbazing staan daar ineens zes grote kookpotten op tafel! We krijgen geen antwoord op onze vraag hoe dat kan. Tot nu toe zagen we enkel houvuurtjes en oventjes voor één pan. Ze moeten hier op gas koken, het kan niet anders. Dan gaat Patricia weer voor ons zitten en de derde ronde bier wordt uit het donker getoverd. Ik bereken dat als ik dit op heb, ik zo’n drie liter bier binnen zal hebben.

Dan haalt Patricia de deksels van de potten en we zien wat erin zit. Ze zijn tot de rand toe gevuld met aardappelen, rijst, bonen, spinazie, vlees en een saus. Alle eer wordt me bewezen. Ook in dit gezin is vlees geen dagelijkse kost. Patricia schept op voor zichzelf, als eerste, dat is het gebruik. Niet één aardappeltje, maar acht. Niet één schepje rijst, maar twee en zo gaat ze door tot ze een berg voedsel op haar bord heeft waarachter een kinderkopje zich zou kunnen wegstoppen. En ze vullen allemaal hun borden op dezelfde manier! Ik stel me tevreden met twee aardappeltjes, wat rijst, een flinke schep spinazie, want dat lust ik wel, en twee brokjes vlees.

Een korte nacht

Verzadigd en tevreden mag ik me terugtrekken in het kamertje naast de leefruimte. De hele avond lang gingen Patricia en haar kinderen daar binnen om er iets te halen of iets op te bergen. Er staat een smal tweepersoonsbed met muskietennet erboven, lakens en dekens zijn gespreid en ik mag daar slapen, helemaal alleen, in Patricia’s bed. Arnaud slaapt bij de rest van de familie, ook Patricia. ’s Anderendaags vraag ik haar of ze goed geslapen heeft, en ze haalt haar schouders op. Zo-zo. Ik begrijp het.

Natte voeten

Om zes uur is iedereen op en met de tweede zoon gaan we op stap, helemaal naar beneden, in het diepste van de vallei. Joseph vertelt ons over ieder gewas, iedere vrucht, plant of boom. Hij is 19 jaar, behelpt zich aardig in het Engels en hij blijkt een zeer intelligente jongen te zijn. Gisteren, met de tolk erbij, hield hij zich meer op de achtergrond.

We lopen door de rijstvelden, ik sukkel er met één been in en loop voor de rest van de voormiddag met natte sokken en schoenen. Wat verderop liggen er vijf vijvers waar vissen gekweekt worden. Gesubsidieerd door IMBARAGA, dus weerom Patricia’s invloed. Boven die vijvers hangen konijnenhokken. De diertjes leven op kippengaas en hun uitwerpselen dienen als voer voor de vissen. Slim gevonden.

Emotioneel afscheid

We kruipen de hele berg weer omhoog, want we hebben afspraak met de chauffeur om 8 uur. Het afscheid is hartelijk en een beetje emotioneel. We moeten beloven terug te komen. Als ’t God belieft.

De dag schiet vooruit. Bezoek aan de landbouw-en veeteeltschool, rondleiding door de directeur. Alles is kraaknet, maar daar moeten de studenten voor zorgen, als ze goede punten willen halen. Hier krijgen 800 leerlingen opleiding en er wordt mij bevestigd dat deze van behoorlijk niveau is.

De veerkracht in hoogsteigen persoon

Dit land gaat vooruit. Er wordt heel veel aandacht besteed aan onderwijs en vorming. Natuurlijk is het een dictatuur, maar van corruptie is er niet veel sprake. De dictator doet het ook voor zijn land en zijn volk, wat uitzonderlijk is. Er is veel politie op straat, maar het is veilig rondlopen in Rwanda. Veel belastingen worden er niet geheven, maar iedereen moet één dag gemeenschapswerk verrichten per maand. Zo zijn de wegen en overheidsgebouwen onderhouden. Kagamé heeft de ontreddering van de genocide gebruikt om de hele natie te scharen achter een idee: we zijn samen, we zijn één en we gaan dit land (her)opbouwen. Een beetje zoals Patricia, de veerkracht in hoogsteigen persoon, maar dan in het groot. En het lukt. Indien het land deze werkwijze kan aanhouden, gaat Rwanda over een paar jaar het beste land van Afrika worden.

Terug naar België

We scheuren van Butare naar Kigali. We rushen ons door de artisanale winkeltjes om er op een half uurtje wat souvenirs te kopen, we spoeden ons naar het hoofdkantoor van Imbaraga, waarmee Dierenartsen Zonder Grenzen goed samenwerkt, schudden handen, spoeden ons naar de luchthaven, worden daar door de security uitgekleed, verdelen onze gewichten over onze koffers, lopen naar de instappoort, want de boarding is al drie keer afgekondigd, en we betreuren dat we zelf dat laatste 75cl-pintje niet meer kunnen proeven! Voor we het goed en wel beseffen, hangen we op tienduizend meter. Gisteren nog tussen de rijstvelden, vandaag aan de bagageband in Zaventem.

Francis De Beir