Nauwelijks een paar kilometer buiten Bujumbura valt al op dat Burundi echt een agrarisch land is. Negen op de tien inwoners, zowat twaalf miljoen mensen, leven er van de landbouw. In de vroege ochtend staan ze velden te ploegen of gewassen te oogsten, en dat met de hand. Veelal bezitten deze mensen het land dat ze bewerken niet zelf. En zelfs als dat wel zo is, kunnen ze met de opbrengst geen waardig leven leiden. Miljoenen Burundezen werken elke dag voor een hongerloon: gemiddeld minder dan één euro voor zes uur hard labeur.

Achter de weelderig groene buitenkant van Burundi gaat een ernstig probleem schuil: door onophoudelijke teeltcycli wordt de bodem in dit kleine land onvruchtbaar. Veeteelt blijkt een veelbelovende oplossing, want dierlijke mest is een doeltreffende, natuurlijke meststof … en gratis. Maar men moet wel eerst de middelen hebben om een paar dieren aan te kopen. Helaas kunnen de vele Burundezen die in armoede leven daar alleen maar van dromen.

Sinds 2014 hanteren wij van Dierenartsen Zonder Grenzen samen met onze lokale partner UCODE-AMR een holistische benadering. We richten ons op verschillende aspecten van armoede tegelijk, terwijl we ook de onvruchtbaarheid van de bodem aanpakken. Dankzij de geiten die we uitdelen en de materiële en technische ondersteuning die we bieden, kunnen Burundese boeren hun landbouwopbrengst – en dus hun inkomen – aanzienlijk verhogen.

Tien jaar holistisch werk: een nieuw begin voor 3.721 gezinnen

Onze begunstigden ontvangen vier geiten en al het nodige om hun veehouderij op te starten. Dankzij de mest van de dieren verbetert de gewasopbrengst snel, en daarmee ook het inkomen. © Loïc Delvaulx

In tien jaar tijd hebben we meer dan 14.000 geiten uitgedeeld aan 3.721 gezinnen. Zij worden geselecteerd op basis van een reeks criteria die samen met de plaatselijke gemeenschap vastgelegd werden. Het profiel van de begunstigden is dan ook vaak vergelijkbaar: grote gezinnen en alleenstaande moeders – of ze nu weduwe zijn of door hun man in de steek gelaten werden – met weinig eigen middelen.

De basissteun is voor iedereen gelijk: na een opleiding in de veehouderij ontvangt elk gezin al het nodige om een geitenboerderij te bouwen, en ook zaden voor voedergewassen en tuinbouwgewassen. Daarnaast geven onze begeleiders voorlichting en advies rond hygiëne en het bouwen van douches, toiletten, mechanische systemen om de handen te wassen, maar ook bijvoorbeeld afdruiprekken voor de vaat.

Nadat alle voorbereidingen getroffen zijn, krijgt elk van deze gezinnen vier geiten. Onze dierengezondheidsexperts selecteren zorgvuldig de meest geschikte rassen en zorgen ervoor dat de dieren in goede gezondheid verkeren en gevaccineerd zijn. De keuze voor geiten heeft verschillende redenen: men hoeft de eigen voedselvoorraad niet aan te boren om ze te voeren, en er zijn geen grote financiële investeringen voor nodig. Ze kunnen prima overleven op gewasresten, grassen en bladeren. Om ze in goede gezondheid te houden, bieden we drie maanden verzorging door onze technisch assistenten en lokale dierenverzorgers.

Het hefboomeffect van de solidariteitsketen

De geiten eten gewasresten, bladeren en grassen. Arme gezinnen hoeven dus hun eigen beperkte voedselvoorraad niet aan te boren om hun geiten te voeren. © Loïc Delvaulx

Om de verantwoordelijkheidszin van de mensen te stimuleren en onze impact te verveelvoudigen, hebben we het principe van de ‘solidariteitsketen’ geïntroduceerd. De gezinnen die geiten ontvangen, hebben anderhalf jaar de tijd om twee geiten door te geven aan een ander kwetsbaar gezin. Dankzij deze regeling konden sinds 2014 meer dan 1.800 extra huishoudens starten met het houden van kleinvee.

Het succes van deze solidariteitsketen is ongetwijfeld te danken aan het feit dat het concept geïnspireerd is op een gangbare praktijk in Burundi: goed boerende gezinnen vertrouwen wel vaker een paar dieren toe aan hun minder welgestelde buren. In ruil voor hun goede zorgen mogen zij een jong houden nadat ze het eerstgeborene aan de eigenaar hebben gegeven.

Geiten als sociale springplank

Al zijn de verhalen telkens verschillend, de uitkomst is altijd dezelfde: na de komst van de geiten verbetert het leven van de begunstigden. Dankzij de mest verhoogt de gewasopbrengst, en daarmee het inkomen van het gezin. De verkoop van enkele geiten levert ook geld op om andere investeringen te doen en zo het inkomen te diversifiëren. Voor Marie-Rose Miburo (56), weduwe en moeder van zeven kinderen, kwam het grote keerpunt er in 2017: “Het was een unieke kans voor mij om al mijn problemen op te lossen.” In slechts een paar maanden verbeterde haar situatie zo sterk dat ze in aanmerking kwam voor andere vormen van steun, zoals een lening voor veeteelt en pluimveehouderij , voorbehouden aan hogere sociaal-economische categorieën: “Ik ben er trots op dat al die steun ook telkens vruchten afgeworpen heeft. Mijn kinderen konden langer naar school gaan. Mijn ene zoon is afgestudeerd in de taal- en letterkunde en een andere zoon zit nu in het tweede jaar Frans aan de universiteit.”

Dankzij de geiten die ze vijf jaar geleden ontving, kon Ménédore later een koe kopen, en die heeft onlangs haar eerste kalfje geworpen. Dankzij haar inkomen uit de landbouw en de veeteelt kan ze nu, na jaren van ellende, drie van haar kinderen naar de universiteit sturen. © Loïc Delvaulx

De kinderen naar school sturen is vaak de eerste prioriteit van de begunstigden, die zelf meestal alleen de basisschool hebben afgemaakt. Ménédore Nyabenda , die haar zeven kinderen alleen moest opvoeden nadat haar man ervandoor ging, is ook bijzonder trots: “Dankzij mijn inkomen kan ik mijn kinderen naar de universiteit sturen: twee van mijn dochters hebben bedrijfsbeheer en boekhoudkunde gestudeerd, en mijn zoon start binnenkort met een studie landbouwkunde in het hoger onderwijs. Ik kan vlot hun studies en hun verblijf in Bujumbura betalen. Zonder mijn geiten was dat onmogelijk geweest.” Vijf jaar nadat ze steun kreeg van ons kan Ménédore eindelijk op beide oren slapen. Dankzij een paar geiten heeft ze haar doel bereikt om haar kinderen een beter leven te geven.

Deze activiteiten worden uitgevoerd door Dierenartsen Zonder Grenzen in samenwerking met de lokale partner UCODE-AMR in de provincies Ngozi en Kayanza, met de steun van de Belgische regering (Directie-generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp).