We zijn helemaal door elkaar geschud van dat uurtje piste, bergop en bergaf, put in en put uit, langs huisjes en veldjes, langs kindjes die zwaaien en mensen die kijken en vriendelijk groeten. Het landschap is groen en mooi, de hemel is bewolkt en grijs.

Er staan her en der bomen, meestal eucalyptus, een boom die volgroeid is na zeven jaar. Dan kappen ze hem voor planken en brandhout. Alle heuvelflanken worden bewerkt, we rijden langs één grote moestuin. Niet uit het oog verliezen dat 85% van de bevolking op het land en van het land leeft.

Alleenstaande vader

In Kabuga woont een man met drie jonge kinderen. Hij heeft onlangs zijn vrouw verloren, en zorgt voor de drie kinderen, zowat tussen de vier en de veertien jaar. Weesjes. Een oudere zoon woont in een huisje naast dat van zijn vader. Huizen bouwt men hier door houten stokken aan elkaar te binden en de tussenruimtes te vullen met natte aarde. Het doet me een beetje denken aan het huisje van het tweede biggetje. De wolf had er wat meer moeite mee dan met het strooien huisje, maar ook hier krijgen de regen en de erosie het huis klein, de bewoners moeten het regelmatig herstellen.

Vicieuze cirkel

Het probleem van de allerarmsten – ze worden bénéficiaires vulnérables genoemd – is dat ze geen enkele reserve hebben, geen enkel beginkapitaal om iets te kweken of te maken dat ze op de markt kunnen verkopen om wat geld te verdienen. Ze kunnen dus geen centjes opzijzetten om bijvoorbeeld de kinderen naar school te sturen of de dokter te betalen. Ze wonen dan wel op een lapje grond maar kunnen amper genoeg verbouwen om in leven te blijven. De cirkel is vicieus, de pomp moet opgegoten worden.

Duwtje in de rug

Dierenarsten Zonder Grenzen heeft een akkoord met de dorpshoofden van het district dat de bevolking (of hun afgevaardigeden) in dit gebied 25 kansarme gezinnen mag aanwijzen die een duwtje in de rug krijgen. Dat bestaat uit een package van een moestuin, drie konijnen en soms twee geiten. Vandaag helpen we hier mee de moestuin aan te leggen.

Aan de slag

Er is een ploeg vrijwilligers, een van hen weet hoe het moet en geeft zijn instructies. Hij trekt een cirkel van twee meter diameter, graaft een greppeltje, ploft er met de handen natte aarde in. Die natte aarde is niet gemengd met cement, het is gewoon aarde die ze met water mengen tot ze eruit ziet als cement. Daarmee bouwen ze alles.

Er ligt ook een halve pallet stenen klaar, een gift van Dierenartsen Zonder Grenzen. Er wordt een rond muurtje gebouwd, vier stenen hoog. De ambassadrice kletst aarde en stapelt stenen als een volleerde metser, de ambassadeur – uw dienaar – geeft stenen door. Binnen een goed uur is de klus geklaard. Een twintigtal mensen, blanken en zwarten hebben samen gewerkt, onder het goedkeurend oog van een vijftigtal kinderen en hun moeders. Iedereen heeft commentaar. Er wordt wat afgelachen. De afgevaardigde van Dierenartsen Zonder Grenzen legt uit hoe de zaadjes geplant moeten worden, doet één rijtje voor en laat dan de weduwenaar zijn eerste groenten inzaaien. Wel mooi om zien, de man doet dit serieus en zorgvuldig.

Konijnen en geitjes

We hotsen naar de volgende bénéficiaire. Ze is moeder van een serie kinderen, het groententuintje staat er lekker bij en op haar binnenkoertje staan er drie geitjes. Het kleinste geitje is de dochter van één van hen, het andere is drachtig. In het konijnenhok zitten er nog vijf konijnen van de vijfentwintig die ze rond Pasen had. Ze heeft wat kosten gehad, wat materiaal moeten kopen, en het schoolgeld moeten betalen. Ze slaagt daar in na twee jaar werken: ze is begonnen met drie konijnen en twee geiten. Bij de eerste worp moet ze volgens afspraak een koppel konijnen schenken aan een nieuwe bénéficiaire.

Op de markt kan ze zo’n 2.500 Rwandese franc krijgen voor een konijn. Dat is ongeveer 2,5 euro! En ze is er volgens onze begeleidster Aiméline duidelijk op vooruitgegaan in vergelijking met drie jaar geleden. De moeder toont ons trots hoe ze compost maakt en hoe ze met de mest van haar dieren haar bananenbomen veel groter en sterker laat groeien, zo kan ze ook mooiere bananen op de markt verkopen. De vicieuze cirkel is duidelijk doorbroken. Het werkt.

Blij verrast

We gaan in hetzelfde gehucht twee families groeten, min of meer dezelfde aanpak, soms wat verschil in inrichting van de tuin, in keuze van de aanpak, meer groenten of meer fruit, meer geiten en minder konijnen, maar het systeem werkt. De mensen worden beter, ze geven hun kennis door aan anderen en langzaam maar zeker naderen ze de drempel waar ze wat reserves zullen kunnen opbouwen. We zijn blij verrast, babbelen met de mensen, spelen met de kindjes, nemen kiekjes en laten ons bereidwillig filmen door onze specialist Arnaud. Onder de indruk maar tevreden rijden we hotsend en botsend over de piste naar Butare terug.

Francis De Beir