De afgelopen jaren hebben onze teams in Rwanda sterk geïnnoveerd met creatieve en vooral functionele projecten. De initiatieven gaan van de kweek van insecten die afval kunnen omzetten in veevoer, tot de levering van kwaliteitsvol zaad via drones om de varkenshouderij te verbeteren, en dat zelfs in de meest ontoegankelijke gebieden. Het zijn één voor één veelbelovende projecten die het leven op het platteland in Rwanda sterk kunnen verbeteren.

Duurzame veehouderij dankzij vliegenlarven

De larven voeden zich met organisch afval, vaak een mengsel van mest en keukenafval.

Volgens de Verenigde Naties zal door de snelgroeiende bevolking in Afrika de vraag naar vlees, melk en eieren tegen 2050 bijna verviervoudigen op het continent. In Rwanda heeft men daarom besloten te investeren in de uitbreiding van de vleesindustrie. In vijf jaar tijd is het aantal varkens in het land bijna verdubbeld. Deze snelle expansie gaat echter gepaard met de nodige uitdagingen. Het grootste struikelblok is het tekort aan voer voor deze dieren door het gebrek aan landbouwgrond. Rwanda importeert bijna 90% van zijn veevoer. Dat vormt niet alleen een bedreiging voor de voedselsoevereiniteit, maar ook voor het milieu. Veel van de geïmporteerde soja wordt geteeld ten koste van bossen, en het geïmporteerde vismeel draagt bij tot een enorm verlies aan mariene biodiversiteit.

Om dat probleem te bestrijden, hebben wij een proefproject opgezet voor de kweek van zwarte soldaatvliegen. De eiwitrijke larven zijn een ideaal ingrediënt ter vervanging van vismeel en soja. Met een kweekplaats van amper enkele vierkante meter kunnen 240 kleinschalige veehouders een tiental varkens of tot wel honderd kippen voeren. De vliegen worden opgekweekt onder netten en hun larven voeden zich met een mengsel van mest en keukenafval. Na twee weken zijn de larven volgroeid en worden ze geoogst, gedroogd en toegevoegd aan het voer van de dieren. Het resterende substraat kan dan gebruikt worden als natuurlijke meststof voor gewassen.

Janvière Twizeyemungu (45) is helemaal overtuigd van de kweek van de zwarte soldaatvlieg. Dankzij deze innovatie kon ze haar uitgaven voor kippenvoer met 30% verlagen, waardoor haar winstmarge per kip met 70% toenam.

De veehouders zijn erg te spreken over deze innovatie, die zowel een ecologische als een economische impact heeft. Onderzoek in samenwerking met de Universiteit Gent heeft aangetoond dat veehouders dankzij het gebruik van larven van de zwarte soldaatvlieg hun voederkosten met 30% kunnen terugdringen, zonder kwaliteitsverlies. Pluimveevoer aangevuld met larven heeft immers dezelfde voedingswaarde als commercieel voer op basis van soja. In sommige opzichten zijn gedroogde larven zelfs beter! In nauwe samenwerking met de Universiteit van Rwanda en Belgische universiteiten blijven we zoeken naar manieren om deze veelbelovende technologie te verbeteren.

Drones vergemakkelijken kunstmatige inseminatie van varkens

Sinds enkele jaren stimuleert de Rwandese overheid de varkensindustrie door de fok te optimaliseren. Verspreid over het land zijn er zes centra voor kunstmatige inseminatie opgezet, waar veehouders voordelig zaad kunnen aankopen. Alleen zijn deze centra moeilijk toegankelijk voor mensen die in afgelegen gebieden wonen. Voor vele veehouders is het een zware tocht langs berg en dal. Het kan wel zes uur duren om heen en terug te raken, wat veel mensen afschrikt. Om daar iets aan te doen, hebben we met het leveringsbedrijf Zipline een innovatief project ontwikkeld in samenwerking met de Landbouwraad van Rwanda. Die laatste heeft twee distributiecentra uitgerust met drones voor geautomatiseerde bezorging.

Viateur Bamporineza is een van de 84 dierenartsen die we hebben opgeleid in de kunstmatige inseminatie van varkens in Rwanda. Dankzij de bezorgdienst via drones heeft Viateur in 2023 meer dan 500 varkens geïnsemineerd.

Dit systeem vergemakkelijkt de bevoorrading en biedt snelle, veilige toegang tot zaad voor het insemineren van varkens. Geen lange, dure trektochten meer naar het dichtstbijzijnde centrum! De drones leveren de inseminatiekits gratis in minder dan 45 minuten. In enkele uren tijd kan een dierenarts dus het zaad bestellen en de zeug al insemineren. En dat is niet het enige voordeel: er is ook veel minder risico op overdracht van ziekten. Bovendien helpt het gebruik van exotisch zaad om de genenpool te diversifiëren en de winstgevendheid en weerstand van de varkens te verhogen. Ook levert de Rwandese overheid varkenssperma tegen gereduceerde prijzen en bezorgt het 100% gratis per drone.

Tussen juli en december 2022 werden 9404 inseminatiekits geleverd in alle uithoeken van het land. Met een slaagpercentage van 85% van alle inseminaties zijn dankzij dit systeem al ruim 79.934 biggen ter wereld gebracht. Op die manier draagt het dus actief bij aan de verbetering van de varkensproductie in Rwanda. Overigens kunnen drones ook op andere vlakken de gezondheid van mens en dier vooruithelpen. Bijvoorbeeld bij de levering van vaccins om epidemieën in te dammen. In 2022 werden door middel van drones 70.000 vaccins geleverd om een epidemie van riftdalkoorts te bestrijden in het district Nyagatare.

Koken met koeienmest

In 2022 kookte 93% van de Rwandese bevolking nog steeds op hout of houtskool. Deze praktijk draagt niet alleen bij aan de systematische ontbossing van de heuvels, maar produceert binnenshuis ook rook die oog- en ademhalingsaandoeningen veroorzaakt. Daarom lanceerde de overheid in 2007 een ‘Nationaal programma voor binnenlands biogas’, dat de installatie van biovergisters op kleine melkveebedrijven stimuleert. In biovergisters wordt koeienmest omgezet in methaangas, dat vervolgens gebruikt wordt in de keuken. Dat is niet alleen goed voor de luchtkwaliteit en dus de gezondheid, maar spaart ook veel tijd uit, want vrouwen en kinderen zijn anders uren bezig met hout sprokkelen en koken. Bovendien is het restproduct van dit gistingsproces ook nog eens een hoogwaardige meststof, waardoor de opbrengst van gewassen toeneemt.

Eva en Catherine voerden in 2022 onderzoek uit naar biogas in kader van hun masterproef.

Van 2014 tot 2020 hebben we samen met onze lokale partner IMBARAGA bijgedragen aan dit programma in Rwanda via een project gericht op groene energie en veeteelt in de Zuidelijke Provincie. Ons team heeft de installatie van 650 biovergisters en de reparatie van 173 oude installaties gecoördineerd. Gaandeweg is het project verder verfijnd om problemen aan te pakken die de duurzaamheid van de biovergisters in de weg staan: het gebrek aan water dat nodig is om de mest goed te verdunnen (tijdens het droge seizoen), en de beschikbaarheid van pure mest, vrij van verontreinigingen (zand en stenen). Zo hebben we 132 regentonnen geleverd en in 313 stallen een betonnen fundering gegoten om uitwerpselen en urine makkelijker te kunnen opvangen. Dankzij deze holistische aanpak is maar liefst 73% van de biovergisters nog steeds in bedrijf. Dat staat in schril contrast met het nationale gemiddelde van 15%, zoals berekend door onderzoekers van de KU Leuven.

Volgens een studie van de Universiteit Gent vermindert het gebruik van onze biogasinstallaties tevens de uitstoot van broeikasgassen met 2,5 ton CO2-equivalent per jaar in vergelijking met koken op hout. In totaal zullen de 650 geïnstalleerde biovergisters goed zijn voor een uitstootverlaging die overeenkomt met de uitstoot van duizend Belgische auto’s per jaar (gemiddeld 15.000 kilometer per jaar).

Onder impuls van onderzoekers

In nauwe samenwerking met de Universiteit van Rwanda en Belgische universiteiten blijven we de kweek van zwarte soldaatvliegen verbeteren. Een veelbelovende oplossing voor het voeden van varkens en pluimvee.

We werken steeds meer samen met gerenommeerde academische instellingen, zoals de Universiteit van Rwanda, KU Leuven, HOGENT en Universiteit Gent. Door onze focus op actieonderzoek kunnen we veelbelovende technologieën testen en verder perfectioneren om zo de situatie van de Rwandese bevolking te verbeteren. Het succes van deze aanpak staat of valt met de actieve deelname van master- en doctoraatsstudenten. Zij reiken hun expertise aan via stages en onderzoekswerk, terwijl zij op hun beurt veel bijleren van onze collega’s in het veld.

Deze unieke ervaringen komen niet alleen de studenten ten goede, maar ook de universiteiten, want zij kunnen gediversifieerde onderzoeksthema’s aansnijden die echt het verschil maken. Wij, van onze kant, kunnen dankzij deze samenwerkingen onze werkwijzen en strategieën verfijnen om ter plaatse nog meer impact te hebben. Dankzij deze dynamische partnerschappen kunnen we duurzame en transformatieve oplossingen blijven bieden die het welzijn van mensen op het platteland in Rwanda verbeteren.