Na de coronacrisis zorgt de oorlog in Oekraïne sinds enkele maanden voor een sterke prijsstijging van geïmporteerde levensmiddelen in Niger. Alsof de klimaatverandering en het jihadistische geweld nog niet genoeg waren, riskeert een zware voedselcrisis nu de doodsteek te zijn voor de bevolking op het platteland. De plaatselijke gemeenschappen zijn ten einde raad. Om hen te helpen, organiseren we voedselhulp voor een duizendtal ontheemde gezinnen en voor de mensen die hen onderdak bieden in het zuidwesten van Niger.

Van Europa tot Afrika, niemand ontsnapt aan de klimaatverandering

Net als in vele andere Europese landen hebben de Belgische veehouders sinds enkele maanden af te rekenen met de gevolgen van de droogte en het gebrek aan regen. Op de verdorde weilanden is geen grassprietje meer te bespeuren om de dieren te voeden. De veehouders kunnen niet anders dan nu al hun hooireserves voor de winter aan te spreken. Om het te redden, zullen sommige van hen zelfs afscheid moeten nemen van een deel van hun vee. Een stijging van de productiekosten lijkt onvermijdelijk, en dat riskeren de consumenten te voelen in hun portefeuille. Terwijl die nog volop aan het bekomen zijn van de sterke prijsinflatie in Europa.

Enkele duizenden kilometers verderop in de Sahel speelt zich hetzelfde scenario af. Alleen is de situatie daar nog veel dramatischer, omdat ze zich al enkele jaren op rij voordoet. De laatste maanden volgen de periodes van droogte en overstromingen elkaar voortdurend op in Mali, Burkina Faso en Niger. De Sahel is al een van de armste gebieden ter wereld, maar de situatie wordt alsmaar schrijnender voor de lokale bevolking.

Een zware voedselcrisis, nog verergerd door de gewapende conflicten, slaat genadeloos toe in Niger

Net als zowat overal in de Sahel hangt de toekomst van vier op de vijf Nigerezen af van de komst van de regen. 80% van de mensen leeft er van landbouw en veehouderij. Tot hun grote wanhoop krimpen de graslanden de laatste maanden met een alarmerende snelheid in door de stijgende temperaturen en de afnemende regenval. Als de graslanden al niet worden verwoest door overstromingen … Sinds juni heeft de hevige regen meer dan 120.000 slachtoffers gemaakt en is er ongeveer 15.000 ton voedsel verloren gegaan. Dit aantal wordt verwacht tegen eind september 2022 tot meer dan 350.000 kan stijgen.

Daarnaast is de bevolking in de grensgebieden van Burkina Faso en Mali overgeleverd aan de ‘niet-staatsgebonden gewapende groeperingen’. Door de aanwezigheid van deze groeperingen op hun vaste routes kunnen de rondtrekkende veehouders niet op zoek gaan naar groenere graslanden. Terwijl de geterroriseerde landbouwers hun velden niet meer durven te bebouwen.

In deze context van extreme onveiligheid is de voedselproductie dan ook volledig stilgevallen. Ondertussen swingen de prijzen van grondstoffen, zoals graan, de pan uit op de markten. Het land, dat sterk afhankelijk is van import, is immers het slachtoffer van prijsschommelingen wegens het conflict tussen Rusland en Oekraïne. En dan zijn er nog de gestegen brandstofprijzen, die eveneens een impact hebben op de voedselprijzen. Gevolg: een groot deel van de bevolking heeft het uiterst moeilijk om te overleven. Momenteel heeft ongeveer één op de vijf Nigerezen (ofwel 4,4 miljoen mensen) te lijden onder ‘ernstige’ voedselonzekerheid. Bovendien is meer dan 10% van de kinderen zwaar ondervoed.

Vluchtelingen in eigen land

Om aan het geweld op de grens met Burkina Faso en Mali te ontsnappen, zien meer en meer gezinnen in Niger geen andere mogelijkheid dan hun huis en dieren achter te laten. Mannen, vrouwen en kinderen wagen zich vervolgens te voet aan een gevaarlijk traject van tientallen kilometers, in de hoop onderdak te vinden in veiligere buurgemeenten. In het hele land zouden ongeveer 200.000 mensen hun woonplaats ontvlucht zijn.

Ibrahim* heeft net het voedselpakket ontvangen waarmee hij zijn familie, ontheemd door het geweld in het zuidwesten van Niger, kan voeden. ©2SCOM

Dat is ook het geval voor de 63-jarige Ibrahim*, een agro-veehouder afkomstig van het zuidwesten van Niger. Na een aanval in zijn dorp was hij zijn veld en kudde kwijt en besloot hij samen met zijn twintig kinderen te vluchten. Na een wandeltocht van ongeveer 50 kilometer arriveerden ze in een dorp waar Dierenartsen Zonder Grenzen actief is.

“We zijn diep in de nacht aangekomen. Dagenlang hebben we buiten geslapen en aten we niets, tot we in deze gemeenschap tijdelijk onderdak vonden”, aldus de zestiger tijdens onze voedselverdeling.

Voedselhulp om ontheemde gezinnen even respijt te geven

Dierenartsen Zonder Grenzen organiseert een voedseldistributie om de ontheemde bevolking in het zuidwesten van Niger te helpen. ©2SCOM

Suiker, olie, melk, verrijkte bloem voor jonge kinderen, graan en fruit … dit kunnen ongeveer 1.073 gezinnen kopen met onze voedselbonnen ter waarde van 60 euro. Zo kunnen zij de overbruggingsperiode doorkomen tot de volgende oogst. “We zijn heel blij dat we dit voedsel krijgen, want we hebben dagenlang niets gegeten”, vertelt een van de zonen van Amadou ons met een grote glimlach.

We hebben al drie keer voedsel uitgedeeld. Aangezien een Nigerees gezin gemiddeld uit zeven personen bestaat, hebben dus meer dan 7.500 mensen op die manier voedsel gekregen sinds juli. Nu is het de beurt aan Mariama* om haar voedselpakket in ontvangst te nemen. De jonge vrouw is op de vlucht moeten slaan met haar twee kinderen. Ze is dan ook erg opgelucht: “We hebben net drie dagen lang niets gegeten. Met dit voedsel hebben we genoeg te eten voor enkele weken.” Nadat gewapende groeperingen haar man hadden vermoord, moest Mariama* het zonder bestaansmiddelen zien te redden. De komende weken hoopt ze een manier te vinden om aan veeteelt te beginnen doen, zodat ze in het levensonderhoud van haar zonen kan voorzien.

De gastgemeenschappen hebben het erg zwaar

Aicha* praat met een lokale agent van Dierenartsen Zonder Grenzen die haar een voedselpakket brengt. ©2SCOM

Maar niet alleen de ontheemde gezinnen hebben hulp nodig. Door de toestroom van ontheemden staan de hulpbronnen in het dorp onder druk. Om spanningen tussen de ontheemden en de gastgemeenschappen te vermijden, richten we ons ook tot bepaalde inwoners van de gastgemeenten. Een van hen is de 68-jarige Aicha*, bij wie we het voedsel thuis komen brengen: “Zonder deze hulp zouden we allemaal sterven van honger”, zucht ze. Ze is al meer dan een jaar bedlegerig en overleeft vooral dankzij voedselhulp.

Deze hulp is absoluut noodzakelijk maar volstaat uiteraard niet voor wie alles kwijt is. Naast deze acties organiseren we dus ook andere activiteiten die gericht zijn op levensonderhoud op langere termijn. We focussen daarbij in het bijzonder op de herintegratie van jongeren. Het is een manier om hen vooruitzichten op werk te bieden in een onstabiele regio waar zij de voornaamste doelgroep voor rekrutering zijn van de gewapende groeperingen. Deze acties zijn dan ook essentieel om de vicieuze cirkel van geweld te doorbreken.

Meer getuigenissen

Sinds 1997 ondersteunen we in de Sahel, onder andere in Niger, de gemeenschappen die van de veeteelt leven, om hun welzijn te verbeteren en hen beter bestand te maken tegen onvoorziene omstandigheden. Met de steun van de Europese Unie (DG-ECHO) delen we momenteel voedsel uit aan agro-pastorale gemeenschappen die ontheemd zijn en die ontheemden onderdak bieden in het zuidwesten van Niger.

*Omwille van veiligheidsredenen zijn de namen van de geïnterviewde mensen veranderd. In het belang van onze teams en de begunstigden maken we niet openbaar in welke dorpen we hulp bieden.