De 300 Gallageiten gingen naar 60 mannen en vrouwen die hun dorp aanduidde als ‘modelboeren’. Zij blonken uit tijdens onze opleiding over veeteelttechnieken, vol tips & tricks om je kudde gezond te houden. En ze kregen het vertrouwen van hun buren. De buren, kinderen, familieleden… profiteren op vele manieren mee. Afgelopen maanden ging ik enkele van deze boeren bezoeken om te kijken hoe ze het stellen.

Koop een geit, betaal een opleiding: het verhaal van Bianka

Bianka hoort zeker bij de beste modelboeren. Zoals het een voorbeeld betaamt weerklinkt haar naam bij alle andere boeren in de buurt die ik bezoek. “Als er een probleem is, kan je steeds raad vragen aan Bianka!” klinkt het. Ze woont een klein eind buiten het dorpscentrum van Karenga, tegen de heuvelrug. Ze kreeg als een van de eersten in de regio geiten. En ze heeft die kans gegrepen. Ze draagt zorg voor de dieren en hun omgeving. Haar boerderij, die ik ondertussen al enkele keren bezocht, is altijd net en proper. De geitenstal wordt regelmatig geveegd. Aan de rand van het erf groeien zelfs enkele bananenbomen! Een zeldzaam uitzicht in het droge Karamoja. Ook dit is mede te danken aan de geiten die ze van Dierenartsen Zonder Grenzen kreeg. Ze bemest de bomen regelmatig met geitenkeutels. Die zijn handig te verzamelen nu haar geiten in een hoog hok staan zo’n halve meter boven de grond. Tussen de planken van de vloer is een klein beetje ruimte gelaten. Zo vallen de keutels door de spleten en blijven de geitenpootjes droog en proper.

Bianka en haar kleindochter

Bianka heeft ook tegenslag gehad. Enkele maanden geleden werden haar geiten gestolen. Gelukkig waren ze snel terecht. Buren herkenden de bijzonder grote witte bok toen die al bijna 80 km van huis was. Zo kreeg ze het merendeel van haar geiten weer terug.

Bianka vertelt nauwkeurig hoe haar gezin erop vooruitging nadat ze de geiten kreeg, zo’n drie jaar geleden. De kleinkinderen krijgen nu elke dag voldoende melk, ze zijn een stuk gezonder. En ook het kweken gaat goed. Ze verkocht drie geitenbokken en betaalde daarmee het inschrijvingsgeld van haar dochter aan de universiteit. Ook het schoolgeld van de tweede dochter werd betaald met de verkoop van geiten; zij gaat nog naar de middelbare school. Overigens, de meeste veehouders die we spreken laten weten dat het nu een stuk eenvoudiger is om het schoolgeld te verzamelen – dat moet elk trimester gebeuren.

Geitenmelk voor elk: het verhaal van Ambrose

Tijdens Wereldmelkdag op 1 juni was er terecht veel aandacht voor de boeren en hun koeien. Maar ik hoop dat jullie de geiten niet vergeten. In Karamoja is geitenmelk een dagelijkse aanvulling op het vaak magere dieet.

Het is nog vroeg in de ochtend als we bij Ambrose aankomen. Het is kil en er hangt mist tussen de hutjes. Van ver zien we het geitenhok: bijna een meter boven de grond en met een golfplaten dak dat schittert in de ochtendzon. Het werd gebouwd met onze steun en dient als voorbeeld voor andere boeren in de omgeving. Het hok voldoet aan alle voorwaarden: hoog, droog, beschut, geventileerd, proper.

Ambrose begroet ons in een dikke jas. We mogen plaatsnemen onder het afdak, op een lange balk die op twee Y-vormige takken boven de grond zweeft. Hij verwachtte ons en is blij om ons te zien. De 28-jarige man kreeg bijna drie jaar geleden vijf geiten en we komen kijken hoe het gaat. “Goed”, zegt hij. Hij is trots. Terwijl we onze vragenlijst overlopen (hoe oud ben je, hoeveel kinderen heb je, hoeveel kost een bezoek van de dierenverzorger…) komen meer en meer kinderen rond ons zitten. Zelf heeft Ambrose negen kinderen. Daarnaast wonen enkele broers op hetzelfde erf. Algauw zijn we omringd door ongeveer vijftien nieuwsgierige kinderen. Dat we de geiten één voor één ophangen in een harnas van touw om ze te wegen, vinden ze helemaal geweldig. Ze lopen elkaar voor de voeten om te helpen. Ze zeulen de tegenstribbelende geiten van het hok naar de weegschaal en zetten ze weer terug in het hok.

Ambrose met een Gallageit

Ambrose vertelt dat elke Gallageit wel twee liter melk per dag geeft: twee bekers in de ochtend en twee ’s avonds. En dan is er nog genoeg melk voor de lammetjes. De lokale geiten geven nauwelijks een halve liter! In onze opleiding hebben we die melk steeds gepromoot als ideaal voor jonge kinderen, onder de vijf jaar. Het is een belangrijke aanvulling op hun dagelijks dieet van sorghum en posjo (pap van maïsmeel). Als ik aan de verzamelde gezichtjes vraag wie er geitenmelk drinkt priemen ook lange vingers van de oudere kinderen omhoog. Verlegen verklaart Ambrose dat hij zelf ook wel wat geitenmelk in zijn pap lust.

Het hele gezin drinkt geitenmelk in de twee of drie maanden waarin een geit haar jong zoogt. Vaak krijgen ook de naburige kinderen een schep pap met geitenmelk. Zo profiteren ook anderen mee van de geiten die we uitdeelden aan een modelboer.

De langzame weg naar gendergelijkheid: het verhaal van Natalina

We spreken Natalina aan de dierenapotheek in Katikekile. Voor onze vragen zet ze zich neer in het gras met haar dochtertje. Een bok, een geit en haar lam wachten vastgebonden aan een boom. We zullen ze wegen en meten om deze gegevens te vergelijken. De geiten manken. Daarvan is Natalina erg geschrokken. Sinds een aantal weken zorgt ze niet permanent voor de geiten. De geiten verblijven momenteel in de kraal. Dat is een omheining van doornen een eindje buiten het dorp. Van daaruit gaan ze dagelijks grazen maar ’s nachts zitten ze weer in de omheining, beschut voor aanvallen van de naburige stam die regelmatig vee komt stelen. Vrouwen verblijven zelden in de kraal en algauw blijkt Natalina’s neef nu voor de geiten te zorgen. Hij is minder nauwkeurig dan zij en zo kregen de geiten last van voetrot. Dat komt omdat ze ’s nachts met hun poten in de modder staan in plaats van in hun hoge, droge hok. Bijna huilend vertelt Natalina ons dat de geiten ziek zijn en dat niemand haar op de hoogte bracht.

Natalina

Het is moeilijk voor een vrouw in Karamoja om vee te bezitten. Traditioneel is het een mannenzaak. Door expliciet geiten te geven aan vrouwen, geven we een signaal aan de gemeenschap dat zij daartoe ook in staat zijn. Vaak zien we zelfs meer engagement bij deze modelboerinnen. Maar ze moeten zich vaker dan mannen verantwoorden. Soms worden de geiten aanzien als eigendom van een vader of echtgenoot en door hen verkocht of weggeschonken zonder de vrouwen daarin te betrekken. Soms worden de vrouwen door omstandigheden gedwongen om de zorg over te dragen aan iemand anders. Zoals Natalina, die moet werken om haar gezin te voeden. Bovendien zijn de geiten beter beschermd tegen raids in de kraal dan in het dorp bij Natalina.

Hoewel ze terneergeslagen blijft over de gezondheid van de geiten, heeft Natalina ook redenen om trots te zijn. Ze werd namelijk aangewezen als modelboerin en ontving geiten. Haar vader was sceptisch en vroeg haar: “Waarom jij en niet anderen?” Later kwam haar vader raad vragen. Hij vroeg wat ze geleerd had in de workshop van Dierenartsen Zonder Grenzen. Toen men zag dat het werkte, kwamen ook andere familieleden en buren haar bevragen. Ze deelt haar kennis met anderen en soms zelfs medicatie voor de behandeling van geiten. Langzaam maar zeker stijgt de eigenwaarde van vrouwen en hun kennis en kunde. Het aanduiden en ondersteunen van vrouwelijke modelboeren kan daaraan bijdragen.

Amber Dierckx