Vanaf het begin heeft Dierenartsen Zonder Grenzen in Niger gefocust op een kwaliteitsvolle diergeneeskundige dienstverlening voor iedereen. En dat was toch wel een enorme uitdaging in een land dat veertig keer zo groot is als België (1,267 miljoen km²). Intussen zijn er maar liefst veertig Lokale en Private Diergeneeskundige Diensten (LPDD’s) actief in Niger, goed voor evenveel dierenartsen en 1500 dierenverzorgers.

Samen slagen ze erin om in de meest afgelegen gebieden kwaliteitsvolle dierengezondheidszorg en diergeneesmiddelen te verstrekken. Ondanks de logistieke en veiligheidsproblemen dekken ze 42 van de 63 departementen in Niger, ofwel twee derde van het grondgebied. Waarom is het systeem daar wel al twintig jaar een succes, en in sommige andere landen niet? We stelden de vraag aan onze collega Yacouba Mahamadou, expert in dierengezondheid en verantwoordelijk voor de ondersteuning aan LPDD’s in Niger.

Hoe werkt het systeem van de lokale diergeneeskundige dienstverlening in Niger? Door wie wordt de diergeneeskundige zorg verstrekt? 

Yacouba Mahamadou, diergezondheidsdeskundige verantwoordelijk voor LPDD-ondersteuning voor Dierenartsen Zonder Grenzen in Niger

“Het systeem van de lokale diergeneeskundige dienstverlening in Niger is hoofdzakelijk gebaseerd op de Lokale en Private Diergeneeskundige Diensten (LPDD’s). Het systeem is opgericht op initiatief van Dierenartsen Zonder Grenzen België en elke LPDD bestaat uit één privédierenarts en een netwerk van veehulpverleners, ook lokale dierenverzorgers genoemd. Dit zijn veehouders die een opleiding in het verlenen van basiszorg hebben gevolgd en die onder toezicht van de privédierenarts werken. Doorgaans verstrekken zij de diergeneeskundige zorg.”

Welke rol vervullen de lokale dierenverzorgers? Wat zijn hun voornaamste activiteiten?

“De hoofdtaak van de lokale dierenverzorgers is om de veehouders te sensibiliseren en ervoor te zorgen dat zij een beroep doen op moderne behandelingsdiensten. Vele veehouders dienen hun vee zelf medicatie toe met producten die ze via illegale circuits op de kop hebben getikt. Daarnaast staan de lokale dierenverzorgers in voor de verspreiding van moderne veeteelttechnieken op het vlak van verzorging en productie. Ze fungeren ook als tussenschakel tussen de gemeenschappen en de diergeneeskundige diensten, zowel voor kwesties die verband houden met de volksgezondheid als voor zuiver diergeneeskundige kwesties. Ze vervullen bijvoorbeeld een belangrijke rol op het vlak van epidemiologische monitoring door verdachte gevallen te melden.

En doordat ze in rechtstreeks contact met de lokale gemeenschappen staan, begeleiden ze hen ook in het kader van hun veeteeltactiviteiten en de verkoop van hun producten bijvoorbeeld. Aangezien zij zelf deel uitmaken van de lokale gemeenschappen, kunnen zij hen directe toegang tot moderne dierengezondheidszorg garanderen.”

Hoe werd het LPDD-model ontwikkeld en geïmplementeerd? Hoe was de dierengezondheidszorg vroeger georganiseerd? 

Lokale en Private Diergeneeskundige Diensten (LPDD’s) spelen een belangrijke rol bij het vaccineren van dieren in Niger. © Tim Dirven

“Tot in de jaren 1970 werd alle diergeneeskundige zorg verleend door de overheid. Maar door een tekort aan personele, financiële en materiële middelen botste dit systeem al gauw op zijn grenzen. Rond de jaren 1990 besloot de overheid de veeteeltsector te privatiseren via programma’s voor structurele aanpassingen. De functie van lokale dierenverzorger bestond al geruime tijd binnen de overheidsdiensten, maar het systeem had zijn grenzen. Er moest nog heel wat gebeuren om de diergeneeskundige dienstverlening kwaliteitsvoller te maken. De bedoeling van de privatisering was om de voedselzekerheid te verbeteren en kwaliteitsvolle en lokale diergeneeskundige diensten te garanderen. Het systeem werd specifiek ontwikkeld om de diergeneeskundige dienstverlening gemakkelijker en toegankelijker te maken.”

Sinds wanneer bestaat dit systeem?

“De eerste LPDD werd in 2002 opgericht in Dakoro, een afgelegen dorp in het zuiden van Niger. Sindsdien werden er nog verschillende LPDD’s opgericht. Afhankelijk van de partners en het budget was daar meer of minder tijd voor nodig. Intussen zijn we twintig jaar verder en zijn er in totaal veertig LPDD’s actief in Niger, vooral in het zuidwesten van het land. De meeste LPDD’s (39 van de 40) werden opgericht of uitgebreid door Dierenartsen Zonder Grenzen België.”

Waarom is het systeem in Niger wel een succes maar is het in de buurlanden moeilijker te implementeren?

De lokale dierenverzorgers krijgen training en apparatuur om basiszorg voor vee te verlenen. © Tim Dirven

“Dat we in Niger wel succes boeken, is vooral te danken aan het gunstige institutionele kader. Dat is het grote verschil met de andere landen. We zijn erin geslaagd om een nationale handleiding voor de oprichting van LPDD’s te laten goedkeuren. Ook hebben we ervoor gezorgd dat het ministerie in 2015 een aantal besluiten bekendmaakte die de functie van lokale dierenverzorger erkennen en de oprichting van LPDD’s vergemakkelijken. Dit institutionele kader is er helaas niet in de andere landen. Sommige landen weigeren de rol van de lokale dierenverzorgers zelfs te erkennen, onder meer uit angst dat ze zouden concurreren met de dierenartsen.”

Wat zijn de belangrijkste factoren voor de doeltreffendheid en duurzaamheid van het LPDD-systeem?

“De keuze van het gebied is zeer belangrijk. Er moeten immers voldoende dieren zijn om de LPDD een goede omzet te garanderen. De tweede factor is de keuze van de dierenverzorgers. Voor de goede werking van het systeem is het belangrijk dat zij heel gemotiveerd zijn. Daarnaast moeten ook de criteria in de handleiding worden nageleefd, vooral wat betreft de dichtheid van het netwerk. Wanneer de lokale dierenverzorgers te dicht bij elkaar werkzaam zijn, stoppen velen ermee, omdat het aanbod groter is dan de vraag en er dus niet genoeg werk is voor iedereen.

Als een dier ziek wordt, kunnen boeren een beroep doen op lokale dierenverzorgers die plaatselijk hulp verlenen. © Tim Dirven

Een andere factor is de opleiding en ondersteuning van de dierenverzorgers. Ik help nu al jaren LPDD’s oprichten en een van de succesfactoren is het feit dat de dierenartsen erin slagen om hun medewerkers goed op te volgen en te ondersteunen. Door bijscholingen en vooral praktische oefeningen kunnen ze hun vaardigheden perfectioneren. Verder is het van belang om op alle niveaus te sensibiliseren, zowel onder de veehouders, opdat zij de gangbare producten zouden gebruiken, als onder de dierenverzorgers en de publieke en private diergeneeskundige diensten. Over het algemeen werkt het systeem in Niger goed, maar we ondervinden toch enkele problemen. Volgens de mensen op het terrein zijn oneerlijke concurrentie en zelfmedicatie grote uitdagingen voor de toekomst van het systeem.”

Dit interview werd afgenomen door onze collega’s van VSF International tijdens de workshop op 19 en 20 juli 2023 in Niamey ter afsluiting van de casestudy rond lokale dierenverzorgers in het kader van het project dat gefinancierd werd door het Bureau for Humanitarian Assistance van het United States Agency for International Development.